Bøger i MAS-libro serien

La fama Esperantisto, bütradukisto kaj psi¿ologo Claude Piron prezentas ¿i tie du eseojn: "Psi¿aj reagoj al Esperanto" kaj "Afazio" el sia sperto kiel psi¿ologo; krome leteron al Leonard Orban, la tiama membro de la E¿ropa Komisiono taskita pri multlingvismo (en Esperanto kaj en la franca) kaj resuman eseon pri la rajto komuniki, en kiu li konkludas per la alvoko: "Niaj ätoritatoj ne rajtas resti pasivaj kaj inertaj fronte al la lingvaj problemoj. Ni havas la devon fari ¿ion eblan por veki konscion pri la lingvoproblemo, pri ¿iaj multflankaj aspektoj, kaj pri la fakto, ke ekzistas al ¿i justa kaj racia solvo."

¿i tie Claude Piron (Klädjo) prezentas dialogon sur fremda planedo. Juna esploristo de tiu mon­do revenas de ekspedicio, en kiu li studis la lingvan situacion sur la planedo Tero, kaj nun li resume raportas pri siaj spertoj tie. Okazas interesa debato kun informri¿a enhavo pri la kialo de la teranoj därigi sistemon de internacia komunikado, kiu pruvis sian mizeran efikecon kompare kun pli racia solvo ¿ Esperanto ¿, per kiu ekz-e jam nur la e¿ropaj landoj ¿parus ¿iujare miliardojn da e¿roj kaj havus krome siste­mon multe pli facilan kaj pli fidindan. Sed kial la teranoj persistas en sia horore kosta kaj relative senefika sistemo de internacia komu­nikado, tiu demando estas la esenco de la disku­to, kies enhavo servas ne nur al la esploristoj de tiu fremda planedo kompreni la situacion sur Tero. Ili diagnozas maso¿ismon kiu bazi¿as sur aroganteco, kaj tiu siavice sur timo. Kia timo? Legu mem, kaj eble vi trovos inteligentan respon­don al la demando de tiuj eksterteranoj, ¿u kaj kiel oni povus helpi la teranojn eliri el tiu lingva sakstra­to, kiu estas la angla lingvo …

"La opinioj pri tio, kio envere estis la socio, plej ofte nomata reala socialismo, lar¿e disas: ¿u tute ne socialismo ä la malo de socialismo, ¿tatsocialismo ä partisocialismo, ¿tatkapitalismo ä deformita socialismo, transira socio ä simple diktatoreco kaj maljusto¿tato? Ankä sinceraj adeptoj kaj defendantoj de la socialismo ofte ne scias, kiel ili taksu, karakterizu kaj nomu la estintan realan socialismon. ¿e ili la skalo etendi¿as de senkondi¿a senkritika defendo ¿is kompleta distanci¿o kaj kondamno, kelkfoje ankä formulante, ke tio ankorä ne estis „¿usta" socialismo, do supozeble „mal¿usta". Kun tiu sinteno kongruas ankä la opinio de plimulto de iom äaj eksaj GDR-civitanoj, ke la socialismo estis bona ideo, sed ne ¿uste realigita, lä la rezulto de antä nelonge farita enketo. Sed en kio eblas distingi, kio estas ¿usta kaj kio mal¿usta socialismo? Bedärinde simpla respondo, kiu konas nur ¿ustan ä mal¿ustan, ne solvas la problemon, ¿ar tiom kompleksaj historiaj evoluprocezoj kiel la esti¿o de nova sociformacio ne premeblas en la skemon de simplaj pens-determinoj. ¿i tie necesas dialektika, historimateriisma aliro, kiu konsideras la komencajn kondi¿ojn de tiuevoluo, taksas la objektivajn eblecojn, kiuj rezultas el tiuj kondi¿oj, kaj poste konkrete esploras la iom-post-ioman procezon de formi¿o de tiu nova socio kaj ekzamenas, kiel kaj kun kiuj rezultoj la objektivaj eblecoj estis transformitaj en realon, kaj ankä kial tio sukcesis nur nesufi¿e. En la sekvo, sur tiu ¿i vojo de konkreta-historia analizo, mi provos proksimi¿i al la ekkono kaj läfakta taksado de la reala socialismo […]." (El la antäparolo de la ätoro)

Kio fari¿is Sovetunio, dudek jarojn poste? Malproksime de la oficiala retoriko, de la vanteco de la „elitoj", la du francinoj kolektis la eldirojn de la humilaj homoj en tuta serio da raportäoj en Krimeo, en la momento de ¿ia ali¿o al Ruslando en majo kaj junio 2014. Poste, en oktobro kaj novembro, sekvis dua aventuro en Odeso, mallonge post la masakro en la Domo de Sindikatoj, poste en Moldavujo, en ¿ednestrio kaj en Gaugazujo. Ili volis scii la opinion de tiuj, kies solaj provizoraj venkoj nomi¿as „pano" kaj „loko por dormi", kun la certeco ke ¿io estas ¿iumatene denove duba, kiam estas milito, la plej fia el la militoj la interna. Ili diris, kio estis la USSR por ili, kiel ili spertis la Majdanon, la ribelon en Donbaso kaj la nunan katastrofon. Dividante kun ili panon kaj salon, la du francinoj komencis percepti alian realon ol tiun, kiun iliaj hejmaj komunikiloj raportas … Danielle Bleitrach: emerita universitatanino, socisciencisto, ¿urnalisto, eksa politika gvidanto de la FKP, mondvojäulo kaj verkisto. Marianne Dulop: profesorino pri la rusa kaj la ¿ina, skriba kaj büa tradukisto, Esperantisto. ¿i longe restadis por studoj aû laboro en Leningrado, Prago kaj en nordorienta ¿inujo.

«Nia Ameriko», zenita teksto de José Martí, pub­lik­igita unuafoje en La Revista Ilustrada de Nueva York 1891-01-01 kaj samjare, 1891-01-30 en El Par­tido Liberal de Mek­siko, estas unu el la tri grandaj kaj kulminaj pecoj de la verko de Martí, aperigitaj dum la preparado kaj fondi¿o de la Kuba Revolucia Partio. La du ceteraj estas Versos Sencill­os, trezor­ujo de lia plej alta säo, kaj la parolado eldirita 1891-11-26 en la kuba liceo de Tampa («Kun ¿iuj kaj por ¿iesa bono»), kiu entenas la etikajn kaj poli­tikajn principojn de la estonta respubliko. Post tiu «angoriga vintro» de la Unua Internacia Ame­rika Konferenco, okazinta en Väingtono, kie Hispan­ame­riko devis alfronti la fiajn manovrojn de la «timinda aglo», Martí sukcesis distanci¿i (kaj eventuale tio ankä rilatis al la poetika apogeo) por vidi kaj difini tute precize, kiel en vivanta mapo, la fundamentajn problemojn de nia Ameri­ko; problem­oj, kies historiajn radikojn li estis majstre ekzamen­inta en la parolado «Patrino Ameriko»; proble­moj, kiuj esence konservi¿as ¿is nun, drame intensigitaj, en la kadro de la tiel nomata Tria Mondo, fare de la kres­kanta avareco, fanfaronado kaj agresemo de la usona imperiismo. Eble la metafora lingväo, kiu speciale koncentrigas la historian kaj socian realon sur tiu ¿i päoj, troim­presos la pupilojn de kiuj ne kutimas al la tipe Martí-a kunfandado de politika analizo kaj poezia esprimo. Tial, ni trovis utila, antä kelkaj jaroj, resumi la kon­ceptajn gvidliniojn de «Nia Ameriko», kom­pre­n­eble ne por simpligi ¿ian legad­on, sed por fari ¿in pli sen­embaraza kaj fruktodona. Tiu estis la celo de la tiam publikigita «Skemo», aperinta en Aperigita hispane en Temas Martianos. Segunda serie, Havano, 1982. Tamen, cele al ¿isfunda kompren­ebleco, estos e¿ pli utilaj la notoj, kiuj akompanas la nunan eldonon, okaze de la centjari¿o de tiu ¿i do­kumento frape aktuala: analizo, diagnozo, alarm­so­norado kiun la tempo faris nun tumultsonorado, formulado de la ununuraj principoj por savi la sendependecon, inte­grecon kaj justan kaj kreivan alvoki¿on de «la nova Ameriko». Cintio Vitier

Jen la Esperanta versio de libro verkita komence de la 1970-aj jaroj de la elstara, frue mortinta teoriulo, historiisto kaj instruisto de la laborista movado, Prof. D-ro Jozefo ¿lejf¿tejno (germane: Josef Schleifstein). Multaj germanaj marksistoj konsideras ¿in la plej bona enkonduko en la studadon de la marksismaj klasikuloj. ¿i ankau ne enhavas la iluziojn kaj misjüojn, kiuj estis, tempe de la unua publikigo, tre disvasti¿intaj inter marksistoj. El nuntempa vidpunkto ¿ajnas, ke tiu sama teksto estas tre tauga ¿uste por Esperantistoj en la plej diversaj mondpartoj, kiuj ¿atus scii, antau ol legi verkojn de la klasikuloj mem - au dum ili legas iujn tekstojn de ili - kio estas la marksismo en sia tutäo. ¿i klarigas la plej gravajn analizojn de la tri klasikuloj, citas famajn teksterojn el ili kaj instigas al legado de iuj el iliaj verkoj, de kiuj kelkaj disponeblas jam en Esperanto (videblaj en la parto „literaturindikoj" de tiu ¿i libro).

La autoro priskribas per poemoj la situacion de la palestinanoj en ilia propra lando, sub la okupado de Israelo. Kiam "objektivo" estas vualita de politikistoj kaj komercistoj, ¿u ne la "subjektivo" de poeto donas pli bonan bildon de la reala mondo? Tia por mi estas la legado de Palestino strangolata. Kleriga kurso lä la poezia metodo. Vekado de konscio. Tu¿ado de emo­cioj. Klarigo, ke eble la bildo kiun oni prezentas am­as­medie kaj noväelsende ne estas la bildo de tio, kio estas. Maldistigo de foraj landoj kaj homoj. Modelo pri kiel plej bone diri ke al la imperiestro mankas vest­äoj. Nia mondo meritas larmojn, kaj kelkaj el tiuj ¿i poemoj plorigas. (el la antauparolo)

La studo de prof. ¿irkov alportas multe da klareco en la pro­blemon pri lingvo internacia, kiu ¿ajnas al iuj tre komplika pro multnombreco de la plej diversaj projektoj kaj precipe pro la „konkurado" al Esperanto el la flanko de „Ido", „Occidental", „Novial", kaj kelkaj aliaj projektoj, havantaj neniun praktik­aplikon, malgrä kelkaj sensignifaj plibonigaoj de apartaj ling­vo-elementoj.Lingva Komisiono de SEU