Bøger i Nederlandstalige klassiekers serien

Aan het eind van de negentiende eeuw stond er in Nederland een groep jonge schrijvers op die wilden afrekenen met de stijl van schrijven die in die tijd populair was. Ze hadden een hekel aan zoetsappige, moralistische teksten, en schreven poezie en proza dat in niets leek op het werk van hun voorgangers.Twee van deze jonge schrijvers, Albert Verwey en Willem Kloos, gingen nog een stapje verder, en schreven Julia, een verhaal van Sicilie, een roman in gedichten. Dit verhaal is geschreven als persiflage op de zoetsappige romans die toen in zwang waren, en inderdaad werd het boek zeer positief besproken. Verwey en Kloos hebben daarna in een pamflet de critici die hun verhaal positief besproken belachelijk gemaakt.In Julia volgen we de avonturen van de mooie jonge Julia, een Siciliaanse schone die door de dichter wordt gered van een op hol geslagen paard. Ze worden verliefd en hij, protestant, bekeert zich voor haar tot het katholicisme. Maar dan vertrekken ze op een fatale huwelijksreis.-

Na Max Havelaar is Woutertje Pieterse het bekendste boek van Multatuli, ook al heeft hij het nooit als afzonderlijk boek uitgegeven. De complete roman was onderdeel van de reeks Ideeën, waarin Multatuli een uiteenlopende verzameling teksten uitbracht. Na zijn dood heeft zijn weduwe de roman alsnog uit laten geven.De hoofdrolspeler, Woutertje, is een dromerige Amsterdamse jongen die steeds in conflict raakt met de volwassenen om hem heen, omdat ze zo bekrompen zijn. Het is het eerste Nederlandse boek waarin een kind de hoofdrol speelt dat ook daadwerkelijk een complex personage is.De jaarlijkse prijs voor het beste Nederlandse kinderboek is naar Woutertje Pieterse vernoemd, net als diverse scholen. In Amsterdam staat een standbeeld van Woutertje en zijn vriendin Femke.Multatuli is het pseudoniem van Eduard Douwes Dekker (1820-1887). Met name door zijn debuutroman Max Havelaar, een aanklacht tegen de wantoestanden in het toenmalige Nederlands-Indië, groeide hij uit tot een van de belangrijkste auteurs uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Multatuli schreef romans, vaak met een politieke lading, maar ook essays en zelfs jeugdliteratuur: zijn kinderboek Woutertje Pieterse is een klassieker.

In Lidewyde (1868) beschrijft Busken Huet de liefdesperikelen van een jongeman die moet schipperen tussen zijn zachtmoedige verloofde en een demonische femme fatale. Vanwege de onverbloemde erotiek in de roman veroorzaakte het boek een schandaal. Een tweede in korte tijd, want drie jaar eerder werd Busken Huet al voor het hof gedaagd omdat hij de koningin (Sophie) in een artikel had opgevoerd. Hierdoor werd hij gedwongen zijn redacteurschap van De Gids op te geven. In het publicatiejaar van Lidewyde vertrok Busken Huet naar Nederlands-Indië.De Nederlander Conrad Busken Huet (1826 – 1886) was predikant, schrijver en prominent literatuurcriticus in de negentiende-eeuwse Nederlandse letteren. Als eerste Nederlandse predikant bracht hij het modernistische gedachtegoed in brede kring onder de aandacht, in een poging om zo de kloof tussen de Bijbel en de moderne wetenschap te dichten. Zijn kritieken, vooral die hij voor De Gids schreef, waren vlijmscherp, soms spottend van toon en vaak gericht op gevestigde schrijvers, waardoor hij een reputatie opbouwde als gevreesd criticus. Busken Huet meende dat het de taak van de criticus was om de Nederlandse literatuur naar het peil van Duitsland en Frankrijk te brengen. Dit is in lijn met zijn overtuiging dat de literatuur een uiting van beschaving is, dat aan de literatuur de stand van de maatschappij valt af te lezen. Nimmer tevreden met Nederland, dat volgens hem overgeleverd was aan de barbarij, vertrok Busken Huet naar Nederlands-Indië en daarna Parijs.

Lilith is een episch gedicht van Marcellus Emants over Adam, de eerste mens, die verliefd wordt op zijn moeder Lilith. Het werd vaak in één band uitgebracht met Emants’ andere epische gedich Godenschemering, omdat het overeenkomt qua thematiek en stijl. Marcellus Emants (1848-1923) was een Nederlandse schrijver die vooral bekend is van zijn roman Een nagelaten bekentenis. Aanvankelijk trad hij in de voetsporen van zijn vader door rechten te studeren, maar na het overlijden van zijn vader legde Emants zich toe op de kunsten. Hij maakte bovendien vele reizen naar voornamelijk de Alpen en schreef daar reisverhalen over. Zijn stijl is in de traditie van de Franse naturalisten, en hoewel hij zelf niet actief betrokken was bij de Tachtigers wordt zijn werk vaak tot die stroming gerekend.

In de essaybundel annex bloemlezing Een daad van eenvoudige rechtvaardigheid combineert de dichter Willem Kloos een selectie uit het werk van achttiende-eeuwse dichters met een reeks essays van eigen hand. De bundel was voor Kloos een poging tot eerherstel van het werk van deze dichters, dat volgens hem sterk onderschat wordt. Vooral is het boek één grote aanklacht aan het adres van Dr. W.J.A. Jonckbloet, een letterkundige die volgens Kloos het imago van de achttiende-eeuwse Nederlandse poëzie om zeep heeft geholpen.Willem Kloos (1859-1938) was een van de bekendste dichters uit de Beweging van Tachtig, de groep schrijvers en dichters die in de jaren tachtig van de negentiende eeuw een revolutie ontketenden in de Nederlandse poëzie. Samen met onder andere Herman Gorter, Albert Verwey en Lodewijk van Deyssel drukten zij voorgoed hun stempel op de literatuurgeschiedenis.

Het idee van de homo ludens (Latijn voor ‘spelende mens’) veronderstelt een mensbeeld waarin de mens in de eerste plaats een spelend wezen is. Zoals de titel doet vermoeden gaat Homo ludens (1938) over het belang van het spelelement in de cultuur. Huizinga stelt dat het spel een noodzakelijke bestaansvoorwaarde voor cultuur is. Tegen de ‘puerilistische’ betekenis van het woord spel, een term die Huizinga gebruikt om de kinderachtigheid van de politiek aan te duiden, heeft Huizinga het over de ernst van het spel in de politiek en samenleving. De Nederlander Johan Huizinga (1872 – 1945) was historicus, antropoloog en cultuurfilosoof. Hij is de grondlegger van de Nederlandstalige cultuur- en mentaliteitsgeschiedenis. Zijn Herfsttij der Middeleeuwen (1919), Erasmus (1924) en Homo Ludens (1938) worden tot zijn belangrijkste werken gerekend. Uit zijn werk blijkt een voorliefde voor sprookjes en bewondering voor de middeleeuwse ridderlijke ethiek. Vanwege het sterke literaire karakter van zijn werk is Huizinga meermaals genomineerd voor de Nobelprijs voor de literatuur.

Van deze roman bestaan twee versies die aanmerkelijk van elkaar verschillen. Beide verhalen de Beeldenstorm van 1566. In de eerste versie (1843) komt een groep edellieden in opstand tegen het Spaans bewind met als oogmerk bevrijding. In de nog in hetzelfde jaar herwerkte tweede versie strijden deze geuzen voor een andere zaak: het herstel van het oude katholieke geloof.De Vlaming Hendrik Conscience (1812 - 1883) schreef historische- en plattelandsromans. De leeuw van Vlaanderen (1838) wordt door velen gezien als zijn meesterwerk. In zijn tijd werd hij gezien als een Vlaamse volksschrijver die door middel van zijn teksten het volk probeerde op te voeden en te onderwijzen. Van Conscience wordt wel eens gezegd dat hij ‘de man was die zijn volk leerde lezen’.

In bergachtige gebieden voelde Marcellus Emants zich altijd meer thuis dan op het vlakke land van Nederland. En dus maakte hij vele reizen, waarvan hij gedetailleerd verslag deed. Het verslag van de tocht die hij in 1875 door Zweden maakte werd in eerste instantie gepubliceerd in het tijdschrift De Banier voor het in boekvorm verscheen. Op reis door Zweden bevat gedetailleerde informatie over Zweden en de omgeving, verhalende passages over de gebeurtenissen tijdens Emants reizen, maar bovenal geeft het een inkijk in de binnenwereld van Marcellus Emants en de ietwat pessimistische filosofie die hij erop nahield.Marcellus Emants (1848-1923) was een Nederlandse schrijver die vooral bekend is van zijn roman Een nagelaten bekentenis. Aanvankelijk trad hij in de voetsporen van zijn vader door rechten te studeren, maar na het overlijden van zijn vader legde Emants zich toe op de kunsten. Hij maakte bovendien vele reizen naar voornamelijk de Alpen en schreef daar reisverhalen over. Zijn stijl is in de traditie van de Franse naturalisten, en hoewel hij zelf niet actief betrokken was bij de Tachtigers wordt zijn werk vaak tot die stroming gerekend.

Huizinga was een van de eersten die een genuanceerde biografie schreef over de zestiende-eeuwse Nederlandse humanist Desiderius Erasmus. Het werk heeft niet alleen een enorme historische waarde, maar getuigt ook van Huizinga’s literaire talent. Het beeldende taalgebruik dat Huizinga zo typeert vinden we erin terug. Zo ontstaat er tegen een achtergrond van feiten een schilderachtig portret van de humanist en wereldburger die zich staande wist te houden te midden van het politieke en religieuze gewoel van zijn tijd. De Nederlander Johan Huizinga (1872 – 1945) was historicus, antropoloog en cultuurfilosoof. Hij is de grondlegger van de Nederlandstalige cultuur- en mentaliteitsgeschiedenis. Zijn Herfsttij der Middeleeuwen (1919), Erasmus (1924) en Homo Ludens (1938) worden tot zijn belangrijkste werken gerekend. Uit zijn werk blijkt een voorliefde voor sprookjes en bewondering voor de middeleeuwse ridderlijke ethiek. Vanwege het sterke literaire karakter van zijn werk is Huizinga meermaals genomineerd voor de Nobelprijs voor de literatuur.

Hedwig Marga de Fontayne groeit op in een rijke familie. Na de dood van haar moeder raakt haar vader aan de drank en raakt hun geld snel op. Hierna volgen een aantal noodlottige gebeurtenissen waardoor ze genoodzaakt wordt om de prostitutie in te gaan. Uiteindelijk komt ze terecht in een ziekenhuis waar ze de kloosterzuster Paula ontmoet, die haar de gelegenheid biedt het noodlot te keren.De Nederlander Frederik Willem van Eeden (1860 – 1932) was huisarts, daarna psychiater en tegelijkertijd schrijver. Hij is bekend van de klassiek geworden romans De kleine Johannes (1887) en Van de koele meren des doods (1900). Van Eeden was lid van de eind negentiende-eeuwse beweging De Tachtigers die zich in het tijdschrift De Nieuwe Gids afzetten tegen de retorische en moralistische ‘domineespoëzie’ die destijds erg in trek was. Zij stelde liefde en de persoonlijke, zintuigelijk ervaring centraal, die tegelijkertijd een transcendentale betekenis hadden. Hun credo was l’art pour l’art, de overtuiging dat de kunst bij uitstek een esthetische functie heeft.

Jan Camperts debuutroman Die in het donker (1934) is een relaas over het criminele milieu van Amsterdam. De aanleiding hiervan is een toevallige ontmoeting met een zware jongen die op de redactie van De Nieuwsbron over een reportage was komen klagen. De titel van deze detectiveroman is ontleend aan de Dreigroschenoper van Bertolt Brecht.De Nederlander Jan Campert (1902 – 1943) was journalist, dichter, schrijver en verzetsman. Hij is vooral bekend van het gedicht Het lied der achttien dooden (1943), dat hij naar aanleiding van de executie van achttien verzetslieden in 1941 schreef. Naar hem is de poëzieprijs de Jan Campertprijs vernoemd.

Verwilderd landschap (1934) is een dichtbundel van Jan Campert. Twee thema’s die het oeuvre van Campert typeren komen er in aan bod: mislukking in het leven en in de liefde. Voor het laatste zijn de verzen ‘Wie zijn hart zo slordig beheert / vindt een nooit meer te delgen schuld’ illustratief. De Nederlander Jan Campert (1902 – 1943) was journalist, dichter, schrijver en verzetsman. Hij is vooral bekend van het gedicht Het lied der achttien dooden (1943), dat hij naar aanleiding van de executie van achttien verzetslieden in 1941 schreef. Naar hem is de poëzieprijs de Jan Campertprijs vernoemd.

Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart is een briefroman die het verhaal vertelt van het jonge meisje Sara Burgerhart. In 175 brieven aan en van Sara zien we de jonge vrouw in haar streven naar zo goed mogelijk burgerschap. Even dreigt Sara in handen te vallen van een slechterik, maar uiteindelijk komt zij tot bezinning en trouwt ze met de goede man Hendrik Edeling. De vele personages in het boek hebben vaak een opvallende eigenschap die al in hun naam af te lezen is, zoals ook de naam van Sara zelf. Het boek heeft een sterk moraliserende boodschap: in de proloog sporen de schrijfsters het lezerspubliek - dat voornamelijk uit jonge meisjes bestond - aan om lering te trekken uit het verhaal. Het gedachtegoed van de Verlichting klinkt er sterk in door: deugdzaamheid wordt geprezen, frivoliteit wordt afgekeurd. Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart wordt gezien als de eerste Nederlandse roman. Elizabeth Wolff-Bekker en Agatha Deken, ook wel bekend als Betje Wolff en Aagje Deken, waren Nederlandse schrijfsters die voornamelijk bekend zijn vanwege de briefromans die zij gezamenlijk schreven.

Camera Obscura is een bundeling verhalen die Nicolaas Beets schreef onder het pseudoniem Hildebrand. De naam voor de bundeling staat voor wat de schrijver met de verhalen beoogde: het zeer realistisch beschrijven van de wereld om hem heen, alsof je door een camera kijkt. In puur beschrijvende taal wordt zo een beeld geschetst van het Nederland van de negentiende eeuw, waarin vooral de omstandigheden van de verschillende klassen worden getoond met postkoetsen, trekschuiten en de aanleg van de spoorlijn als decor. Bekende verhalen uit Camera Obscura zijn Een oude kennis, Een onaangenaam mens in de Haarlemmerhout en De familie Stastok, over een oom en tante van Hildebrand die de bourgeoisie in al haar facetten vertegenwoordigen.Nicolaas Beets (1814-1903) was een dichter, schrijver, predikant, vertaler en hoogleraar afkomstig uit Haarlem. Hij liet een enorm oeuvre van voornamelijk preken en stichtelijke gedichten na, maar is vooral bekend vanwege de verhalen die hij bundelde in Camera Obscura.

Max Havelaar is een van de beroemdste boeken uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis, en het bekendste werk en debuut van Multatuli, die een comfortabel baantje als ambtenaar in Nederlands-Indië opgaf om in deze roman het wanbeleid van de Nederlanders aan de kaak te stellen. Ook de structuur van de roman is revolutionair. Het boek bevat meerdere raamvertellingen, verhalen in verhalen, en verspringt tussen drie verschillende vertellers.Max Havelaar werd in meer dan veertig talen vertaald, en in 1976 verscheen de gelijknamige film, met rollen voor onder andere Peter Faber en Rutger Hauer.Multatuli is het pseudoniem van Eduard Douwes Dekker (1820-1887). Met name door zijn debuutroman Max Havelaar, een aanklacht tegen de wantoestanden in het toenmalige Nederlands-Indië, groeide hij uit tot een van de belangrijkste auteurs uit de Nederlandse literatuurgeschiedenis. Multatuli schreef romans, vaak met een politieke lading, maar ook essays en zelfs jeugdliteratuur: zijn kinderboek Woutertje Pieterse is een klassieker.

Niemand weet dat hij zijn vrouw heeft vermoord, maar toch heeft Willem Termeer de behoefte zijn daad te bekennen – en wel aan de lezer of luisteraar van Een nagelaten bekentenis. Al in zin één vertelt de rentenier over zijn afschuwelijke daad en het beklemmende geheim waarmee hij leeft. Maar spijt heeft hij niet; Termeer ziet zichzelf als een product van een moeilijke jeugd en wijst allerlei redenen aan die hem tot zijn daad hebben gebracht. Op die manier krijgt het boek de vorm van een autobiografie, waarin de lezer steeds meer mee wordt genomen in het vraagstuk of je zelf verantwoordelijk bent voor je karakterfouten. Een nagelaten bekentenis wordt beschouwd als Marcellus Emants’ belangrijkste werk. Marcellus Emants (1848-1923) was een Nederlandse schrijver die vooral bekend is van zijn roman Een nagelaten bekentenis. Aanvankelijk trad hij in de voetsporen van zijn vader door rechten te studeren, maar na het overlijden van zijn vader legde Emants zich toe op de kunsten. Hij maakte bovendien vele reizen naar voornamelijk de Alpen en schreef daar reisverhalen over. Zijn stijl is in de traditie van de Franse naturalisten, en hoewel hij zelf niet actief betrokken was bij de Tachtigers wordt zijn werk vaak tot die stroming gerekend.

Als Jacobus van Looy, een getalenteerde weesjongen die een schilderopleiding volgt aan de Amsterdamse Academie voor Beeldende Kunsten, in 1884 de Prix de Rome wint gaat hij twee jaar op studiereis naar Italië en Spanje. Geïnspireerd door het naturalistische proza dat hij leest in het pas opgerichte tijdschrift De Nieuwe Gids, waarvan hij de eerste exemplaren opgestuurd heeft gekregen, begint hij in Italië met schrijven. Zijn eerste publicatie verschijnt in 1886 in De Nieuwe Gids en beschrijft een sneeuwdag in Venetië. In zijn schrijfstijl is zijn achtergrond als schilder duidelijk merkbaar; sferen en kleuren spelen een grote rol. Drie jaar na die eerste publicatie verschijnt een bundeling van het proza van Van Looy onder de eenvoudige titel Proza, met daarin klassieke stukken als ‘De nachtcactus’, ‘De hengelaar’ en ‘De dood van mijn poes’. Jacobus van Looy (1855-1930) was een Nederlandse schilder en schrijver. Hij groeide op in een weeshuis en leerde aanvankelijk om huis- en rijtuigschilder te worden, maar vanwege zijn talent kon hij uiteindelijk studeren aan de Rijksacadamie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. In 1884 ontving hij de prestigieuze Prix de Rome. Hij zetelde in de redactie van het letterkundig tijdschrift De Nieuwe Gids en maakte deel uit van de beweging van de Tachtigers. Hij publiceerde verschillende prozabundelingen en daarnaast vertaalde hij werken van Shakespeare.

Met Granida maakte P.C. Hooft in 1605 zijn definitieve entree in de literaire kringen van Amsterdam. Het toneelstuk opent met een pastorale setting, wanneer de herder Daifilo de Perzische prinses Granida ontmoet. Hij voelt onmiddellijk zielsverwantschap. Daifilo weet dat zijn diepe liefde voor Granida vanwege hun maatschappelijke verschillen nooit in vervulling zal kunnen gaan, maar alleen al dicht bij haar zijn is genoeg. De herder ontpopt zich tot een ideale hoveling. Wanneer twee mannen strijden om de hand van Granida, toont hij zich nobel en moedig door de plaats van Tisiphernes in te nemen in het gevecht zodat Granida in elk geval niet zal moeten trouwen met de onbehouwen Ostrobas. Hierop daalt bij Granida het besef in dat zij alle maatschappelijke verschillen ten spijt ook van Daifilo houdt. Granida toont in een mengeling van scherts en spel de verschillen tussen platonische liefde en de aardse erotiek, en de contrasten tussen het hof en het platteland. Het toneelstuk, bovendien doorspekt van dans en muziek, was razend populair. Pieter Corneliszoon Hooft (1581-1647) was een Nederlandse dichter, toneelschrijver en historicus, en daarnaast actief in verschillende bestuurlijke functies. Hooft was ‘onze renaissancist bij uitstek’, daar hij zich baseerde op Italiaanse en Franse voorbeelden en zo genres als sonnetten, liefdesliederen en pastorale toneelstukken in de Nederlandse literatuur introduceerde. Bovendien was hij oprichter van de Muiderkring, een intellectueel-artistiek centrum waar vele schrijvers en andere intellectuelen bijeenkwamen.

In De ondergang der Eerste Wareld beschrijft Bilderdijk hoe de wereld eruit zag voor de Zondvloed. Bilderdijks voorstelling van zaken komt op zijn zachtst gezegd niet helemaal overeen met die in de Bijbel, want de wereld wordt bevolkt door mensen en reuzen die aanvankelijk elkaars vijand zijn, maar daarna samenwerken om het Paradijs aan te vallen. Hiervoor worden ze gestraft met de Zondvloed.Willem Bilderdijk (1756-1831) was een van de bekendste Nederlandse dichters uit de Negentiende Eeuw. Daarnaast was hij advocaat, letterkundige en de leraar Nederlands van koning Lodewijk Napoleon. Het begin van zijn leven stond in het teken van gezondheidsproblemen, waardoor hij veel tijd binnenshuis door moest brengen. In deze tijd ontwikkelde hij zich tot een verdienstelijk tekenaar. Op latere leeftijd ging hij zich meer met de letteren bezighouden.